|
Դռնբաց դատական նիստում քննելով քաղաքացիական գործն ըստ հայցի Ռուբեն Սանոյանի ընդդեմ ՍՊ ընկերության` որպես չվճարված աշխատավարձ և անաշխատունակության նպաստ 10.969.233 ՀՀ դրամ գումարի բռնագանձման, այդ գումարի նկատմամբ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411 հոդվածով սահմանված կարգով տոկոսների գումարը բռնագանձելու, Ռուբեն Սանոյանի մասով աշխատանքից ազատելու մասին հրամանն անվավեր ճանաճելու պահանջների մասին
Գործի դատավարական նախապատմությունը
Ռուբեն Սանոյանը հայց է ներկայացրել դատարան ընդդեմ ՍՊ ընկերության` դատարանից խնդրելով պատասխանողից իր օգտին բռնագանձել 6.969.233 ՀՀ դրամ գումար, ինչպես նաև ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411 հոդվածով սահմանված կարգով տոկոսների գումարը: Միաժամանակ, հայցվորը հայցադիմումով ներկայացրել էր միջնորդություն` հայցի ապահովման միջոց կիրառելու վերաբերյալ, որով վերջինս խնդրել է կիրառել հայցի ապահովում և հայցագնի չափով արգելանք դնել պատասխանողին պատկանող գույքի և բանկային հաշվի վրա: 29.05.2009 թվականի որոշմամբ վերոգրյալ հայցադիմումն ընդունվել է վարույթ և գործը դատաքննության նախապատրաստելու նպատակով նշանակվել է նախնական դատական նիստ: Նույն օրը դատարանի մեկ այլ որոշմամբ բավարարվել է հայցվորի միջնորդությունը` հայցի ապահովում կիրառելու վերաբերյալ և արգելանք դրվել ՍՊ ընկերության գույքի և բանկային համապատասխան հաշվի վրա: Սույն քաղաքացիական գործով նշանակված նախնական դատական նիստերի ընթացքում պարզվել են հայցի առարկան և հիմքը, կողմերին պարզաբանվել է իրենց իրավունքներն ու պարտականությունները, դատավարական գործողությունները կատարելու կամ չկատարելու հետևանքները, վիճելի իրավահարաբերության բնույթը և կիրառման ենթակա օրենսդրությունը, գործին մասնակցող անձանց և դատավարության այլ մասնակիցների կազմը, քննարկվել է կողմերի ներկայացված պահանջները, քննարկվել է ապացուցում պահանջող փաստերի շրջանակը և ապացուցման պարտականության բաշխման կանոններին համապատասխան` բաշխվել է ապացուցման պարտականությունը, ինչպես նաև սահմանվել է ապացույցների ներկայացման ժամկետները, որի ընթացքում որոշվել է ապացույցների հետազոտման կարգը և ներկայացվել են նոր ապացույցներ : Գործը դատաքննությանը նախապատրաստելու ընթացքում 09.10.2009 թվականին դատարան մուտքագրված դիմումով հայցվոր կողմն ավելացրել է հայցապահանջը, որով դատարանից խնդրել է անվավեր ճանաչել Ռուբեն Սանոյանի մասով աշխատանքից ազատելու մասին հրամանը, հօգուտ հայցվորի բռնագանձել 6.969.233 ՀՀ դրամ և 4.000.000 ՀՀ դրամ` որպես չվճարված աշխատավարձ և անաշխատունակության նպաստ, ընդհանուր բռնագանձել 10.969.233 ՀՀ դրամ գումար, ինչպես նաև այդ գումարին հաշվեգրել ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411 հոդվածով սահմանված տոկոսները: 21.10.2009 թվականին դատարանի որոշմամբ ՍՊ ընկերությունից պահանջվել է Ռուբեն Սանոյանի և ՍՊ ընկերության միջև կնքված աշխատանքային պայմանագրի և դրա հավելվածների բնօրինակները: 17.12.2009 թվականին դատարանի որոշմամբ մասնակի վերացվել են կիրառված հայցի ապահովման միջոցները և դատարանը, բավարարելով պատասխանող կողմի հայցի ապահովման միջոցները վերաձևակերպելու և հաշվետվություններով ներկայացված ավտոմեքենաների վրա արգելանք դնելու պահանջների մասին միջնորդությունը, վերացրել է դատարանի նախկին` 29.05.2009 թվականի որոշումը և հայցի ապահովման նպատակով հայցագնի `10.696.233 ՀՀ դրամ գումարի չափով արգելանք է դրվել միայն ՍՊ ընկերությանը սեփականության իրավունքով պատկանող 4.7, 2001 թվականի արտադրության և 2.7L 2007 թվականի արտադրության ավտոմեքենաների վրա: 23.12.2009 թվականին դատարանի որոշմամբ կասեցվել է սույն գործի վարույթը` մինչև ՀՀ ոստկանության Կենտրոնական քննչական բաժնում քրեական օրենսգրքի 179 հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետով հարուցված թիվ 15150709 քրեական գործով վերջնական որոշում կայացնելը, որը հայցվորի կողմից 26.12.2009 թվականին բողոքարկվել է, իսկ բողոքի հիման վրա ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի կողմից կայացված որոշմամբ բողոքը բավարարվել է և առաջին ատյանի դատարանի` գործի վարույթը կասեցնելու մասին 23.12.2009 թվականի որոշմամբ վերացվել է, իսկ գործը ստանալուն պես` գործի քննությունը շարունակվել է , իսկ կողմերը պատշաճ ծանուցվել են գործով նշանակված դատական նիստի մասին:
Քանի որ նախնական դատական նիստերի ընթացքում իրականացվել են ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 1498 հոդվածով նախատեսված` գործը դատաքննության նախապատրաստելու ընթացքում կատարվող բոլոր գործողությունները, ապա դատարանը 16.03.2010 թվականի որոշմամբ գործը նշանակել է դատաքննության: Գործը դատաքննությունն ավարտվել է 2010 թվականի հուլիսի 01-ին և 2010 թվականի հուլիսի 14-ին նշանակվել է վճռի հրապարակման օր:
Հայցվորի փաստարկենրը և իրավական դիրքորոշումը.
Դիմելով դատարան` հայցվոր Ռուբեն Սանոյանի ներկայացուցիչ Արմեն Մարտիրոսյանը հայտնել է, որ 01.06.2006 թվականին ՍՊ ընկերության և Ռուբեն Սանոյանի միջև կնքված աշխատանքային պայմանագրի համաձայն ` հայցվորը ընդուվել է աշխատանքի` որպես թարգմանիչ – պահեստապետ, իսկ կողմերի միջև 01.08.2008 թվականին կնքվել է աշխատանքային պայմանագրում փոփոխություններ կատարելու մասին համաձայնագիր, ըստ որի` Ռուբեն Սանոյանը նշանակվել է տեղանքի մենեջեր: Նշել է, որ կողմերի միջև կնքված աշխատանքային պայմանագրի հավելվածի համաձայն` հայցվորի աշխատավարձը սահմանվել է 800.000 ՀՀ դրամ, իսկ սկսած 2008 թվականի սեպտեմբեր ամսից պատասխանողը հայցվորին չի վճարել սահմանված աշխատավարձը և անաշխատունակության նպաստի գումարը, այնինչ համաձայն ՍՊ ընկերության տնօրենի կողմից 19.01.2009 թվականին տրված տեղեկանքի` հայցվորին չի վճարվել 2008 թվականի սեպտեմբեր, հոկտեմբեր, նոյեմբեր և դեկտեմբեր ամիսների համար 3.769.233 ՀՀ դրամ, ինչպես նաև աշխատավարձ չի վճարվել նաև 2009 թվականի 4 ամիսների համար, որը կազմում է 3.200.000 ՀՀ դրամ: Հայցվորի ներկայացուցիչն ընդգծել է, որ պատասխանողի կողմից չվճարված անաշխատունակության նպաստի և աշխատավարձի պարտքը հայցվորի հանդեպ կազմում է 6.969.233 ՀՀ դրամ: Վկայակոչելով ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 178, 192 հոդվածով և ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 347 հոդվածով` հայցվորի ներկայացուցիչը դատարանից խնդրել է պատասխանող ընկերությունից բռնագանձել 6.969.233 ՀՀ դրամ գումար, ինչպես նաև ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411 հոդվածով սահմանված տոկոսները: 17.09.2009 թվականին հայցվորի ներկայացուցչի կողմից դատարան է մուտքագրվել դիմում, որով հայցային պահանջի չափն ավելացվել է, հայտնելով, որ հայցապահանջի հիմքում եղել է այն, որ կողմերի միջև առկա է եղել կնքված աշխատանքային պայմանագրից բխող հարաբերություններ և պայմանագրի հավելվածի համաձայն սահմանվել է աշխատավարձ` 800.000 ՀՀ դրամի չափով, այնինչ սկսած 2008 թվականի սեպտեմբեր ամսից պատասխանողը չի վճարել սահմանված աշխատավարձը և անաշխատունակության նպաստի գումարը, իսկ տնօրենի կողմից տրված տեղեկանքի համաձայն ` աշխատավարձի պարտքի գումարը մինչև 2008 թվականի դեկտեմբեր ամիսը կազմել է 3.769.233 ՀՀ դրամ գումար, և պատասխանողը չի վճարել նաև այս տարվա 4 ամիսների համար, որը կազմում է 3.200.000 ՀՀ դրամ: Պարտքի գումարը կազմում է 6.969.233 ՀՀ դրամ: Նշել է, որ պատասխանողը շարունակում է հայցվորին չվճարել հասանելիք գումարները, այն է` 2009 թվականի մայիս, հունիս, հուլիս, օգոստոս, սեպտեմբեր ամիսների համար, որի ընդհանուր գումարը կազմում է 4.000.000 ՀՀ դրամ, հետևաբար, այդ գումարը և դրան հաշվեգրվող տոկոսները ևս ենթակա են պատասխանողից բռնագանձման: Վերոգրյալների հիման վրա` հայցվորի ներկայացուցիչը խնդրել է պատասխանողից բռնագանձել նաև հայցապահանջի ավելացված մասի գումարը, այն է` 4.000.000 ՀՀ դրամ և դրան հաշվեգրվող տոկոսները` մինչև պարտավորության դադարման օրը: 09.10.2009 թվականին հայցվորի ներկայացուցչի կողմից դատարան է մուտքագրվել դիմում, որով հայցային պահանջի չափը կրկին ավելացվել է` հայտնելով, որ աշխատանքից ազատվելու հրամանի մասին հայցվորը պատշաճ տեղեկացած չի եղել: Նրան հայտնի չեն եղել աշխատանքից ազատվելու հիմքերը և պատճառները: Դեռ ավելին` հայցվորի հետ աշխատանքային հարաբերությունների դադարման հետևանքով ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի պահանջների համաձայն որևէ գործողություն չի արվել, ուստի աշխատանքից ազատվելու հրամանը չի կարող լինել իրավաչափ և առաջացնել իրավական հետևանքներ: Հայցվոր կողմը հայտնել է, որ պատասխանողի կողմից կայացված հրամանով նշվել է, որ հայցվորը շուրջ 6 ամիս չի կատարում իր աշխատանքային պարտականությունները և ղեկավարվելով ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 113 հոդվածի 1-ին մասի 6-րդ կետով անտեսում է այն կարևոր հանգամանքը, որ ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 121 հոդվածով սահմանվել են համապատասխան պահանջներ, մինչդեռ, պատասխանողի գործողություններից հետևում է, որ հայցվորի նկատմամբ որևէ գործողություն, կապված աշխատանքային պայմանագիրը լուծելիս պարտադիր կատարման ենթակա գործողությունների կատարում` կարգապահական պատասխաատվության կիրառման կանոնների վերաբերյալ, տեղի չի ունեցել, ինչն էլ փաստում է այն հանգամանքը, որ պատասխանողը չարաշահել է իր իրավունքները և կատարել ապօրինի գործողություն: Վկայակոչելով ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 130 հոդվածի պահանջները հայտնել է, որ պատասխանողը պարտավոր էր կատարել լրիվ վերջնահաշվարկ և վճարել աշխատավարձը, ինչպես նաև դրան հավասարեցված այլ վճարումներ և տալ աշխատանքային գրքույկը, ինչը չի կատարել, որն էլ փաստում է, որ գործատուի արձակած հրամանը, որպես այդպիսին, գոյություն չի ունեցել կամ էլ այն ակնհայտ իրավաչափ չէ: Նշվածը կայանում է նրանում , որ պատասխանողը, նախքան վիճարկվող հրամանի կայացումը, եթե առկա էին հիմքեր աշխատանքից ազատելու համար, պարտավոր էր պահպանել կարգապահական պատասխանատվության կիրառման կանոնները, դրանք են` նկատողություն, խիստ նկատողություն, աշխատանքային օրենսգրքի 121 և 122 հոդվածների հիմքերով աշխատանքային պայմանագրի լուծում, որոնք պատասխանողի կողմից չեն պահպանվել: Դեռ ավելին` ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 226 հոդվածով սահմանված է, որ մինչև կարգապահական տույժի կիրառումը գործատուն պետք է աշխատողից պահանջի խախտման մասին գրավոր բացատրություն, միչդեռ, կասկածից դուրս է, որ պատասխանողը նույնիսկ չի էլ փորձել հայցվորից որևէ բացատրություն պահանջել` իբր չկատարված իր աշխատանքային պարտավորությունների մասին: Վերոգրյալից հետևում է, որ պատասխանողը, ցուցաբերելով կամայականություն, խախտել է վերը նշված իրավական նորմերի պահանջները, և դա հիմնավորվում է նաև նրանով, որ վիճարկվող հրամանի կայացման համար` հիմնվելով աշխատողի կողմից իր պարտավությունների չկատարմանը կամ ոչ պատշաճ կատարմանը` պատասխանողը չի ներկայացրել համապատասխան հիմնավորումներ, որոնցով կապացուցվեր հայցվորի մեղքը, թե ինչումն է կայանում հայցվորի պարտականությունների չկատարումը կամ ոչ պատշաճ կատարումը: Հրամանում չի նշվել նաև կայացման հիմքերը` ապացույցներին հղում կատարելով: Վկայակոչելով ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 4 և 5 հոդվածները` հայցվորի ներկայացուցիչը նշել է, որ տվյալ դեպքում ակնհայտ է, որ պատասխանողի կողմից վիճարկվող հրամանով և դրան հայցվորին չծանոթացնելով` խախտվել է հիշյալ իրավանորմի պահանջը, ուստի վերոգրյալը հիմք ընդունելով և ղեկավարվելով նշված իրավական նորմերի պահանջներով` դատարանից խնդրել է անվավեր ճանաչել Ռուբեն Սանոյանի մասով աշխատանքից ազատելու մասին հրամանը, հօգուտ հայցվորի բռնագանձել 6.969.233 ՀՀ դրամ և 4.000.000 ՀՀ դրամ` որպես չվճարված աշխատավարձ և անաշխատունակության նպաստ, ընդհանուր բռնագանձել 10.969.233 ՀՀ դրամ գումար, ինչպես նաև այդ գումարին հաշվեգրել ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411 հոդվածով սահմանված տոկոսները: Դատաքննության ընթացքում Ռուբեն Սանոյանը հայտնել է, որ մինչև 2009 թվականի հունվարի 21-ը ինքը գտնվել է Մեղրի քաղաքում և գնացել է աշխատանքի, իսկ 2009 թվականի հունվարից միչև 2009 թվականի ապրիլի 08-ը ինքն այցելել է աշխատանքի պարբերաբար` ըստ տնօրենի հրահանգների` անհրաժեշտության դեպքում: Դատաքննության ընթացքում հայցվորի ներկայացուցիչը նշել է, որ աշխատանքի չայցելելու վերաբերյալ գործատուն որևէ կարգապահական տույժ չի կիրառել և դրա վերաբերյալ որևէ արձանագրություն չի կազմվել, այսինքն` դրա վերաբերյալ որևէ ապացույց չի ներկայացրել: Դատաքննության ընթացքում հայցվորի ներկայացուցիչը պնդել և հրապարակել է հայցի հայցային վերջնական պահանջը` խնդրելով պահանջն ամբողջությամբ բավարարել:
Պատասխանողի փաստարկները և իրավական դիրքորոշումը.
Պատասխանող ՍՊ ընկերության ներկայացուցիչ Կարեն Թունյանը դատաքննության ընթացքում ամբողջությամբ առարկել է հայցի դեմ` հայտնելով, որ հայցվորը տարածքի մենեջեր նշանակվելուց հետո աշխատանքի չի այցելել, իսկ ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 178 հոդվածի պահանջներից ելնելով` աշխատավարձը վճարվում է միայն կատարված աշխատանքի դիմաց, ուստի վերջինիս` աշխատավարձի գումարի բռնագանձման պահանջն անհիմն է: Պատասխանողի ներկայացուցիչը նշել է, որ հայցվորը, լինելով տարածքի մենեջեր, պետք է աշխատանքի այցելեր և մշտապես գտնվեր տվյալ տարածքում` Մեղրի քաղաքում, այնինչ հայցվորը բացատրություն է տալիս այն մասին, որ ինքն աշխատանքի է այցելել մերթընդմերթ, պարբերաբար` ըստ տնօրենի հրահանգների, սակայն ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 48 հոդվածով սահմանված կարգով նման հրահանգների, ինչպես նաև աշխատանքի այցելելու փաստի առկայությունը հայցվորը չի ապացուցել: Բացի այդ, պատասխանողի ներկայացուցիչը դատաքննության ընթացքում դատարանին է ներկայացրել ապացույցներ և հրապարակել դրանք` կապված Ռուբեն Սանոյանի կողմից ՀՀ աշխատանքային պետական տեսչության դիմում ներկայացնելու և դիմումին պատասխանելու հետ` ընդգծելով, որ հայցվորն ունեցել է հրամանի օրինակ և քաջատեղյակ է եղել հրամանի գոյության մասին, ինչը հերքում է այն փաստը, որ վերջինս ծանոթացել է և տեղեկացվել է հրամանի առկայության մասին միայն գործի քննության ընթացքում` պատասխանողի կողմից հրամանը ներկայացնելու միջոցով, ուստի հայցվորի կողմից բաց է թողնվել հրամանը վիճարկելու ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքով սահմանված մեկակսյա ժամկետը և այդ հիմքով գործի վարույթը ենթակա է կարճման: Պատասխանողի ներկայացուցիչը դատարանից խնդրել է ամբողջությամբ մերժել հայցվորի պահանջը` անհիմն լինելու հիմքով:
Գործի լուծման համար էական նշանակություն ունեցող փոստերը.
1. Պատասխանող ՍՊ ընկերության, ի դեմս ընկերության գործադիր տնօրեն Գրիշա Հակոբյանի, և Ռուբեն Սանոյանի միջև 2006 թվականի հունիսի 01-ին կնքվել է թիվ 130606 աշխատանքային պայմանագիրը, որի համաձայն` հայցվոր Ռուբեն Սանոյանը անցել է աշխատանքի պատասխանող ընկերությունում` որպես թարգմանիչ – պահեստապետ, այնուհետև 01.08.2008 թվականի հավելվածով փոփոխվել է Ռ.Սանոյանի պաշտոնը և վերջինս նշանակվել է տեղանքի մենեջերի պաշտոնում, իսկ 01.08.2008 թվականի հավելվածով Ռ.Սանոյանի ամսական աշխատավարձի չափը սահմանվել է 800.000 ՀՀ դրամ` առանց հարկերի:
2. Ռուբեն Սանոյանի աշխատանքային գրքույկում նշված են տեղեկություններ ՍՊ ընկերությունում աշխատելու վերաբերյալ:
3. ՍՊ ընկերության տնօրեն Անտոնի Էհլերսի 31.03.2009 թվականի հրամանի համաձայն` ընկերության մի շարք աշխատողներ, այդ թվում` Ռուբեն Սանոյանը, ազատվել են աշխատանքից` ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 113 հոդվածի 1-ին կետի 6-րդ ենթակետի հիմքերով:
4. ՍՊ ընկերության տնօրենի և գլխավոր հաշվապահի կողմից 19.01.2009 թվականին տրված տեղեկանքում նշվել է, որ Ռուբեն Սանոյանին չի վճարվել 2008 թվականի սեպտեմբեր ամսվա աշխատավարձը` 1.022.552 ՀՀ դրամ, հոկտեմբեր ամսվա աշխատավարձը` 1.014.175, նոյեմբեր ամսվա աշխատավարձը` 811.340 ՀՀ դրամ, դեկտեմբեր ամսվա աշխատավարձը` 783.680 ՀՀ դրամ, և անաշխատունակության նպաստը` 137.486 ՀՀ դրամ, իսկ ընդհանուր պարտքը կազմում է 3.769.233 ՀՀ դրամ:
5. ՓԲ ընկերության կողմից 21.12.2009 թվականին տրվել է տեղեկանք` Ռուբեն Սանոյանի քարտային հաշվին ՍՊ ընկերության կողմից իրականացված մուտքերի և մնացորդի վերաբերյալ:
6. ՀՀ աշխատանքի պետական տեսչությանն ուղղված 05.06.2009 թվականի դիմումով Ռուբեն Սանոյանը տեղեկացրել է, որ 31.03.2009 թվականի հրամանով ինքն ու այլ աշխատակաիցներ ազատվել են աշխատանքից` աշխատանքային պարտականությունները չկատարելու պատճառաբանությամբ: Միաժամանակ, վերը նշված դիմումին կցվել է նաև հրամանը (հիմք` դիմումում առկա գրառումը):
7. ՀՀ աշխատանքի պետական տեսչությանն ուղղված 23.06.2009 թվականի գրությամբ ՍՊ ընկերության տնօրենը հայտնել է, որ բոլոր ջանքերը նախկին ղեկավարության հետ գույքի, սկզբնական հաշվառման և այլ փաստաթղթերի ընդունում-հանձնումը կազմակերպելու հետ կապված առայժմ որևէ արդյունք չեն տվել` խնդրելով հանձնարարագրի շրջանակներում նշված հարցերը ուսումնասիրել ընդունում –հանձնումը կատարելուց հետո:
8. ՀՀ աշխատանքի պետական տեսչության 25.06.2009 թվականի գրությամբ Ռուբեն Սանոյանին տեղեկացվել է, որ վերջինիս դիմումի վարույթը կասեցվել է և դիմումի վարույթի ընթացքի վերաբերյալ լրացուցիչ կտեղեկացվի:
9. Փաստաբան Կարեն Թունյանին ուղղված գրությամբ ՀՀ աշխատանքային պետական տեսչության տեղակալը տեղեկացրել է Ռուբեն Սանոյանի դիմումի և դրա ընթացքի վերաբերյալ:
Դատարանի իրավական վերլուծությունները
Դատարանը, ուսումնասիրելով գործի հանգամանքները և ներկայացված ապացույցները, յուրաքանչյուր ապացույց գնահատելով գործում եղած բոլոր ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտության վրա հիմնված ներքին համոզմամբ, գտավ, որ Ռուբեն Սանոյանի ընդդեմ ՍՊ ընկերության` որպես չվճարված աշխատավարձ և անաշխատունակության նպաստ` 10.969.233 ՀՀ դրամ գումարի բռնագանձման, այդ գումարի նկատմամբ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411 հոդվածով սահմանված կարգով տոկոսների գումարը բռնագանձելու պահանջների մասին հայցը ենթակա է բավարարման մասնակի, իսկ Ռուբեն Սանոյանի մասով աշխատանքից ազատելու մասին հրամանն անվավեր ճանաչելու պահանջի մասով քաղաքացական գործի վարույթը ենթակա է կարճման` հետևյալ պատճառաբանությամբ. Համաձայն ՀՀ Սահմանադրության 18-րդ հոդվածի` յուրաքանչյուր ոք ունի իր իրավունքների և ազատությունների դատական, ինչպես նաև պետական այլ մարմինների առջև իրավական պաշտպանության արդյունավետ միջոցների իրավունք: Յուրաքանչյուր ոք ունի իր իրավունքները և ազատությունները օրենքով չարգելված բոլոր միջոցներով պաշտպանելու իրավունք: Համաձայն ՀՀ Սահմանադրության 19-րդ հոդվածի` յուրաքանչյուր ոք ունի իր խախտված իրավունքները վերականգնելու, ինչպես նաև իրեն ներկայացված մեղադրանքի հիմնավորվածությունը պարզելու համար հավասարության պայմաններում, արդարության բոլոր պահանջների պահպանմամբ, անկախ և անկողմնակալ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում իր գործի հրապարակային քննության իրավունք: Համաձայն Եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի ու քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների մասին միջազգային դաշնագրի 14-րդ հոդվածի 1-ին կետի` բոլոր անձինք հավասար են դատարանների առջև, ինչպես նաև յուրաքանչյուր ոք, երբ որոշում են նրա քաղաքացիական իրավունքներն ու պարտականությունները կամ նրան ներկայացված ցանկացած քրեական մեղադրանքի առնչությամբ, ունի օրենքի հիման վրա ստեղծված անկախ ու անաչառ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում արդարացի և հրապարակային դատաքննության իրավունք: Համաձայն Եվրոպական կոնվենցիայի 13-րդ հոդվածի` յուրաքանչյուր ոք, ում սույն Կոնվենցիայով ամրագրված իրավունքներն ու ազատությունները խախտվում են, ունի պետական մարմինների առջև իրավական պաշտպանության արդյունավետ միջոցի իրավունք, նույնիսկ եթե խախտումը կատարել են ի պաշտոնե գործող անձինք: Համաձայն ՀՀ Սահմանադրության 6-րդ հոդվածի 4-րդ մասի` միջազգային պայմանգրերը Հայաստանի Հանրապետության իրավական համակարգի բաղկացուցիչ մասն են: Եթե վավերացված միջազգային պայմանագրում սահմանվում են այլ նորմեր, քան նախատեսված են օրենքներով, ապա կիրառվում են այդ նորմերը: ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսդրությունը հավասար հնարավորություններ է ընձեռում դատավարության կողմերին իրենց իրավունքները պաշտպանելու համար: Հայցի պաշտպանության դատավարական միջոցների տնօրինման ձևերը սահմանվում են դատական վեճի տնօրինման սկզբունքի հիման վրա, որի ուժով կողմերը որոշում են վեճի հետագա ընթացքն ու լուծման ճանապարհները` հայցի իրավունքի` պաշտպանության միջոցների տնօրինման միջոցով: ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 2-րդ հոդվածը հստակ սահմանում է դատարան դիմելու իրավունքը, այն է` շահագրգիռ անձն իրավունք ունի սույն օրենսգրքով սահմանված կարգով դիմել դատարան` Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ, օրենքներով և իրավական ակտերով սահմանված կամ պայմանագրով նախատեսված իր իրավունքների, ազատությունների և օրինական շահերի պաշտպանության համար: ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 12-րդ հոդվածով սահմանված է քաղաքացիական իրավունքներն իրականացնելու սահմանները և նույն հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` քաղաքացիների և իրավաբանական անձանց այն գործողությունները, որոնք իրականացվում են բացառապես այլ անձի վնաս պատճառելու մտադրությամբ, ինչպես նաև իրավունքն այլ ձևով չարաշահելը չի թույլատրվում: Նույն օրենսգրքի 13-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` քաղաքացիական իրավունքների պաշտպանությունը, Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքով սահմանված գործերի ենթակայությանը համապատասխան, իրականացնում է դատարանը և օրենսգրքի 14-րդ հոդվածով սահմանված է քաղաքացիական իրավունքների պաշտպանության եղանակները, որոնցից մեկն իրականացվում է վնասներ հատուցելով: ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 53 հոդվածի վերլուծությունից հետևում է, որ դատարանը գործի քննության ընթացքում կայացնում է ըստ էության դատական ակտ միայն այն դեպքերում, երբ վերջինիս կողմից ուսումնասիրվում են գործի հանգամանքները և ներկայացված ապացույցները, երբ յուրաքանչյուր ապացույց գնահատվում է գործում եղած բոլոր ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտության վրա հիմնված ներքին համոզմամբ: ՀՀ դատական օրենսգրքի 8-րդ հոդվածն ուղղակի սահմանում է, որ դատարաններն արդարադատությունն իրականացնում են Սահմանադրությանը, ՀՀ վավերացված միջազգային պայմանագրերին և օրենքների համապատասխան: ՀՀ դատական օրենսգրքի 7-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` յուրաքանչյուր ոք ունի իր իրավունքների և ազատությունների դատական պաշտպանության իրավունք, նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` ոչ ոք չի կարող զրկվել հավասարության պայմաններում և արդարության բոլոր պահանջների պահպանմամբ իրավասու, անկախ և անկողմնակալ դատարանի կողմից ողջամիտ ժամկետում իր գործի հրապարակային քննության իրավունքից: Վերոգրյալ միջազգային, սահմանադրական և ներպետական օրենսդրական իրավական նորմերի վերլուծությունը թույլ է տալիս կատարել այն եզրահանգումը, որ անձի դատական պաշտպանության իրավունքն ունի ներպետական` սահմանադրությամբ և օրենքով, ինչպես նաև միջազգային նորմերով հստակ ընդգծված պաշտպանություն: Տվյալ պարագայում, հայցվոր Ռուբեն Սանոյանը, օգտվելով վերը նշված իրավական նորմերով իրեն ընձեռնված օրենքով չարգելված իրավունքի պաշտպանության` դատարան դիմելու իրավունքից, իր ներկայացուցչի միջոցով դիմել է դատարան` խախտված աշխատանքային իրավունքներն աշխատանքից ազատելու մասին հրամանի վերացմամբ վերականգնելու, ինչպես նաև չվճարված աշխատավարձի գումարը բռնագանձելու վերաբերյալ հայցով, ուստի, այս պարագայում, դատարանը պետք է պարզի, թե առկա է արդյոք ՀՀ աշխատանքային օրենսդրությամբ սահմանված հայցվորի նման իրավունքը թե` ոչ, բխում է արդյոք հայցվորի նման պահանջը ներպետական իրավական, մասնավորապես աշխատանքային նորմերից և դատաքննությամբ վերջինս ապացուցել է արդյոք նշված իրավունքի առկայությունը, թե` ոչ, և միայն այդ դեպքում հայցվորն իրավասու կլինի պատասխանողից պահանջել վերականգնել իր օրենքից բխող իրավունքներն, ինչը հնարավոր է միայն, եթե դատաքննությամբ հաստատվի, որ հայցվորի պահանջն իրավաչափ է և բխում է գործող միջազգային, սահմանադրական և ներպետական օրենսդրական իրավական նորմերով սահմանված իրավական դրույթներից: ՀՀ վճռաբեկ դատարանն իր որոշումներում անդրադարձել է դատական ակտերի իրավական հիմնավորվածության հարցին (տես` օրինակ` ՀՀ կառավարությանն առընթեր պետական գույքի կառավարման վարչություն ընդդեմ ՍՊԸ` գումարի բռնագանձման պահանջի մասին թիվ 3-2504 քաղաքացիական գործով Վճռաբեկ դատարանի 21.12.2006 թվականի որոշումը): ՀՀ վճռաբեկ դատարանը նշել է, որ յուրաքանչյուր դեպքում դատարանը պարտավոր է տալ վճռի թե` փաստական, և թե` իրավական հիմնավորումը: Ըստ ՀՀ վճռաբեկ դատարանի վերոհիշյալ որոշման, վճռի իրավական հիմնավորումը կայանում է հաստատված փաստերի և իրավահարաբերությունների նկատմամբ նյութական իրավունքի համապատասխան նորմի կամ նորմերի ընտրության և կիրառման մեջ, այն նորմի (նորմերի), որի հիման վրա դատարանը եզրակացություն է անում վիճելի իրավահարաբերության առկայության կամ բացակայության մասին: Վճռում ոչ միայն պետք է ցույց տալ նորմատիվ ակտի այս կամ այն հոդվածը, որում ամրագրված է կիրառման ենթակա նորմը, այլ պետք է պատճառաբանվի, թե հատկապես ինչու պետք է կիրառվի հենց այդ նորմը: Վճռի իրավական հիմնավորումը բնութագրում է ինչպես դատարանի, այնպես էլ նրա վճռի իրավակիրառ գործառույթը, ընդգծում դատական գործունեության և դատական վճռի օրինականությունը (ՀՀ վճռաբեկ դատարանը նման դիրքորոշում է հայտնել նաև 27.03.2008թ.-ին թիվ 3-63 (ՏԴ) քաղաքացիական գործով: 2006 թվականի հունիս 01-ին հայցվոր և պատախանող կողմերի միջև կնքված թիվ 130606 աշխատանքային պայմանագրի 4.1 կետը սահմանում է, որ նույն պայմանագիրը կարող է դադարեցվել Հայաստանի Հանրապետության աշխատանքային օրենսգրքի պայմաններին համաձայն և (կամ) այլ գործով օրենսդրության և սույն պայմանագրով նախատեսված հիմքերի: Ավելին` աշխատանքային պայմանագրի ուսումնասիրությունից հետևում է, որ եթե կողմերն աշխատանքային վեճի շուրջ բանակցությունների հաշվին չեն հասնում համաձայնության, ապա վեճը պետք է լուծվի դատական կարգով` ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանված կարգով: ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1-ին հադվածի 4-րդ մասի համաձայն` ընտանեկան, աշխատանքային, բնական պաշարների օգտագործման ու շրջակա միջավայրի պահպանության հարաբերությունները կարգավորվում են քաղաքացիական օրենսդրությամբ և այլ իրավական ակտերով. եթե այլ բան նախատեսված չէ ընտանեկան, աշխատանքային , հողային, բնապահպան և այլ հատուկ օրենսդրությամբ: ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 4-րդ հոդվածը սահմանում է, որ Հայաստանի Հանրապետության աշխատանքային օրենսդրությունը կարգավորվում է Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ, սույն օրենսգրքով, այլ օրենքներով և աշխատանքային իրավունքի նորմեր պարունակող` Հայաստանի Հանրապետության Նախագահի հրամանագրերով և կարգադրություններով, Հայաստանի Հանրապետության կառավարության և Հայաստանի Հանրապետության վարչապետի որոշումներով: Նույն օրենսգրքի 38 հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` աշխատանքային իրավունքների պաշտպանությունը, Հայաստանի Հնարապետության քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքով սահմանված գործերի ենթակայությանը համապատասխան, իրականացնում է դատարանը: Նույն օրենսգրքի 264 հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` աշխատանքային վեճերը ենթակա են քննության դատական կարգով` Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքով սահմանված կարգով: ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 2-րդ մասի 3-րդ կետով սահմանված է, որ ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի կարևոր նպատակներից է պաշտպանել աշխատողների և գործատուների իրավունքներն ու շահերը: ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 5-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` գործատուն կարող է ընդունել ներքին և անհատական իրավական ակտեր աշխատողների կամ նրանց առանձին խմբերի համար աշխատանքային օրենսդրությամբ և այլ նորմատիվ իրավական ակտերով սահմանված աշխատանքային, սոցիալական և այլ պայմանների համեմատ առավել բարենպաստ պայմաններ սահմանելու նպատակով: Եթե ներքին և անհատական իրավական ակտերը բովանդակում են դրույթներ, որոնք նվազ բարենպաստ են, քան աշխատանքային օրենսդրությամբ և աշխատանքային իրավունքի նորմեր պարունակող այլ նորմատիվ իրավական ակտերով աշխատողների համար սահմանված պայմանները, ապա նման ակտերը կամ դրանց համապատասխան մասերն իրավաբականական ուժ չունեն: Նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` գործատուի ներքին և անհատական իրավական ակտերը կարող են ընդուվել հրամանների, կարգադրությունների, որոշումների, միջնորդագրերի, կարգագրերի և այլնի տեսքով: ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` աշխատանքային օրենսդրությունը և աշխատանքային իրավունքի նորմեր պարունակող այլ նորմատիվ իրավական ակտերին համապատասխան` աշխատանքային և դրա հետ անմիջականորեն կապված հարաբերությունների կարգավորումն իրականացվում է աշխատողների և գործատուների կնքված կոլեկտիվ և աշխատանքային պայմանագրերի միջոցով: ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 14 հոդվածը սահմանում է, որ աշխատողի և գործատուի միջև աշխատանքային հարաբերությունները ծագում են աշխատանքային օրենսդրությամբ և աշխատանքային իրավունքի նորմեր պարունակող այլ նորմատիվ իրավական ակտերով սահմանված կարգով կնքված աշխատանքային պայմանագրի հիման վրա: ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 94 հոդվածի 1-ին կետը հստակ սահմանում է, որ աշխատանքային պայամանգիրը կնքվում է` անորոշ ժամկետով, եթե աշխատանքային պայմանագրում դրա գործողության ժամկետը նշված չէ, իսկ նույն հոդվածի 2-րդ կետի համաձայն` որոշակի ժամկետով, եթե աշխատանքային պայմանագրում դրա գործողության ժամկետը նշված է: ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 109 հոդվածի 3-րդ կետի համաձայն` աշխատանքային պայմանագիրը լուծվում է աշխատողի նախաձեռնությամբ, իսկ ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 111 հոդվածի 5-րդ մասի համաձայն` եթե որոշակի ժամկետով կնքված աշխատանքային պայմանագրի գործողության ժամկետի լրանալուց հետո պայմանագիրը չի լուծվում սույն հոդվածով սահմանված կարգով, և աշխատանքային հարաբերությունները շարունակում են, ապա պայմանագիրը համարվում է կնքված անորոշ ժամկետով: Միաժամանակ, ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 112 և 113 հոդվածներով սահմանված են աշխատողի և գործատուի նախաձեռնությամբ աշխատանքային պայմանագիրը լուծելու օրենքով սահմանված այն պահանջները, որոնց առկայության դեպքում միայն գործատուն և աշխատողը կարող են լուծել աշխատանքային պայմանագիրը: Գործի դատաքննությամբ պարզվել է, որ պատասխանող ՍՊ ընկերության` ի դեմս ընկերության գործադիր տնօրեն Գրիշա Հակոբյանի, և Ռուբեն Սանոյանի միջև 2006 թվականի հունիսի 01-ին կնքվել է աշխատանքային թիվ 130606 պայմանագիրը, որի համաձայն` հայցվոր Ռուբեն Սանոյանն անցել է աշխատանքի պատասխանող ընկերությունում` որպես թարգմանիչ-պահեստապետ, այնուհետև 01.08.2008 թվականի հավելվածով փոփոխվել է Ռ.Սանոյանի պաշտոնը և վերջինս նշանակվել է տեղանքի մենեջերի պաշտոնում, այսինքն` տվյալ պայմանագրի ուժով կողմերի միջև առկա են եղել աշխատանքային հարաբերություններ` օրենքով և պայմանագրով սահմանված իրավունքներ և պարտավորություններ: Պայմանագրի, մասնավորապես` պայմանագրի 1-ին կետի ուսումնասիրությունից պարզվում է, որ պայմանագիրը կնքվել է մեկ տարի ժամկետով` առանց դադարեցման պայմանագրով նախատեսված, կամ կողմերի համաձայնությամբ սույն պայմանագրի կետերին և պայմաններին համաձայն, այսինքն` համարվելով որպես որոշակի ժամկետով կնքված աշխատանքային պայմանագիր` 2007 թվականի հունսի 01-ին գործատուն ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 111 հոդվածով սահմանված կարգով իրավասու էր լուծելու պայմանագիրը, իսկ քանի որ վերջինս օրենքի տվյալ իրավասությունից չի օգտվել և սահմանված կարգով ժամկետը լրանալու հիմքով պայմանագիրը չի լուծել, ուստի նշված հոդվածի 5-րդ մասի պահանջներից ելնելով` կարելի է փաստել, որ կողմերի միջև 01.06.2006 թվականին կնքված պայմանագիրը համարվում է անորոշ ժամկետով կնքված պայմանագիր: Դատաքննությամբ հաստատվել է, որ պատասխանող ընկերության տնօրենի 31.03.2009 թվականի հրամանով հայցվորը վաղաժամկետ ազատվել է աշխատանքից` հիմք ընդունելով ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 113 հոդվածի 1-ին մասի 6-րդ կետը, որի հիմքով աշխատանքից ազատելու հիմնավորվածությունը գործով հայցվորը վիճարկում է` պահանջելով նման հիմքի բացակայության պայմաններում անվավեր ճանաչել և վերացնել այդ հրամանը, ուստի այս առումով դատարանը կարևորում է անդրադառնալ օրենքով սահմանված հայցվորի` հրամանն անվավեր ճանաչելու պահանջով հանդես գալու իրավական հնարավորությանը` սահմանափակված օրենքով սահմանված որոշ ժամկետով, մասնավորապես, ելնելով ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 30 հոդվածով և 265 հոդվածի 1-ին մասով սահմանված պահանջներից: Այսպես, ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 30 հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` սույն օրենսգրքով կարգավորվող հարաբերությունների համար հայցային վաղեմության ընդհանուր ժամկետը երեք տարի է, բացառաությամբ սույն օրենսգրքով նախատեսված դեպքերի: Պահանջների որոշ տեսակների համար օրենքներով կարող են սահմանվել հայցային վաղեմության ընդհանուր ժամկետի համեմատությամբ կրճատ կամ ավելի երկար` հատուկ ժամկետներ, իսկ նույն հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն` Հայաստանի հանրապետության քաղաքացիական և քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի հայցային վաղեմության վերաբերյալ դրույթները կարող են կիրառվել աշխատնքային հարաբերությունների նկատմամբ` աշխատանքային օրենսդրությամբ հայցային վաղեմության կիրառման վերաբերյալ դրույթների բացակայության դեպքում: Մասնավորապես ` ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 265 հոդվածի 1-ին մասը հստակ սահմանում է, որ աշխատանքի պայմանների փոփոխման, գործատուի նախաձեռնությամբ աշխատանքային պայմանագիրը դադարեցնելու կամ աշխատանքային պայմանագիրը լուծելու հետ համաձայն չլինելու դեպքում աշխատողը համապատասխան հրամանը (փաստաթուղթը) ստանալու օրվանից հետո` մեկ ամսվա ընթացքում, իրավունք ունի դիմելու դատարան: Եթե պարզվում է, որ աշխատանքի պայմանները փոփոխվել են, աշխատողի հետ աշխատանքային պայմանագիրը լուծվել է առանց օրինական հիմքերի կամ օրենսդրությամբ սահմանված կարգի խախտումով, ապա աշխատողի խախտված իրավունքները կարող են վերականգնվել: Այդ դեպքում աշխատողի օգտին գործատուից գանձվում է միջին աշխատավարձը` հարկադիր պարապուրդի ամբողջ ժամանակահատվածի համար, կամ աշխատավարձի տարբերությունը այն ժամանակահատվածի համար, որի ընթացքում աշխատողը կատարում էր նվազ վարձատրվող աշխատանք, բացառությամբ սույն հոդվածի 2-րդ մասով նախատեսված դեպքերի: Միջին աշխատավարձը հաշվարկվում է աշխատողի միջին օրական աշխատավարձի չափը համապատասխան օրերի քանակով բազմապատկելու միջոցով: 86 հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` իրավական ակտը մեկնաբանվում է դրանում պարունակվող բառերի և արտահայտությունների տառացի նշանակությամբ` հաշվի առնելով: Իրավական ակտի մեկնաբանությամբ չպետք է փոփոխվի դրա իմաստը: Տվյալ դեպքում, ՀՀ աշխատաքային օրենսգրքի 265 հոդվածում պարունակվող բառերի և արտահայտությունների տառացի նշանակությամբ օրենքի պահանջների հաշվառմամբ կատարված վերլուծությունից պարզ է, որ օրենսդիրը աշխատանքային պամանագրի լուծելու հետ կապված հարցերով հայցվորների համար սահմանում է մեկամսյա ժամկետ, որի ընթացքում է միայն հնարավոր օգտվել պայմանագրի լուծման հետևանքով խախտված իրավունքների պաշտպանության իրավուքից և նշված հայցով անձի` խախտված իրավունքի պաշտպանության դատարան դիմելու իրավունքի նկատմամբ չեն տարածվում ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքով սահմանված հայցային վաղեմության ժամկետները, քանի որ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1-ին հոդվածի 4-րդ մասի ուժով արդեն իսկ ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքով ուղղակի կարգավորված է նման պահանջով դատարան դիմելու ժամկետը և այս պարագայում ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի նորմերը գործում են ուղղակիորեն` անկախ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքով սահմանված նորմերի պահանջներից: Բացի այդ, ի տարբերություն հայցային վաղեմության ժամկետի կիրառման, ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 265 հոդվածի 1-ին մասով սահմանված ժամկետի բացթողումը գործի վարույթը կարճելու անվերապահ հիմք է հանդիսանում: (Նման դիրքորոշում է արտահայտել նաև ՀՀ Վճռաբեկ դատարանն ըստ հայցի Հերիքնազ Կարապետյանի ընդդեմ ՊՈԱԿ-ի տնօրենի` ազատման հրամանն անվավեր ճանաչելու և նախկին աշխատանքում վերականգնելու պահանջի մասին թիվ 3-608/ՎԴ քաղաքացիական գործով 30.03.2007թ-ին կայացրած որոշմամբ): ՀՀ դատական օրենսգրքի 15 հոդվածի 4-րդ մասը սահմանում է, որ որոշակի փաստական հանգամանքներ ունեցող գործով վճռաբեկ դատարանի կամ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի դատական ակտի հիմնավորումները (այդ թվում օրենքի մեկնաբանությունները) պարտադիր են դատարանի համար նույնանման փաստական հանգամանքներով գործի քննության ժամանակ, բացառությամբ այն դեպքի, երբ վերջինիս ծանրակշիռ փաստարկների մատնանշմամբ հիմնավորվում է, որ դրանք կիրառելի չեն տվյալ փաստական հանգամանքների նկատմամբ: ՀՀ վճռաբեկ դատարանն ըստ հայցի Հերիքնազ Կարապետյանի ընդդեմ ՊՈԱԿ-ի տնօրենի` ազատման հրամանն անվավեր ճանաչելու և նախկին աշխատանքում վերականգնելու պահանջի մասին թիվ 3-608/ՎԴ քաղաքացիական գործով 30.03.2007թ-ին կայացրած որոշմամբ արձանագրել է, որ գործի փաստերի համաձայն` Հերիքնազ Կարապետյանն աշխատանքից ազատվել է տնօրենի 01.07.2005 թվականի հրամանով: Նշված հրամանը Հերիքնազ Կարապետյանը ստացել է 07.07.2005 թ-ին, մինչդեռ իր իրավունքների պաշտպանության հայցով դատարան դիմել է 27.11.2005 թվականին, այսինքն ` 01.07.2005 թվականի հրամանը ստանալուց չորս ամիս հետո` բաց թողնելով ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքով սահմանված` դատարան դիմելու վաղեմության ժամկետը: Սույն վեճի նկատմամբ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 342 հոդվածը կիրառելի չէ, քանի որ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1-ին հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն` ընտանեկան, աշխատանքային, բնական պաշարների օգտագործման ու շրջակա միջավայրի պահպանության հարաբերությունները կարգավորվում են քաղաքացիական օրենսդրությամբ և այլ իրավական ակտերով, եթե այլ բան նախատեսված չէ ընտանեկան, աշխատանքային, հողային, բնապահպան և այլ հատուկ օրենսդրությամբ: Տվյալ դեպքում, աշխատանքային օրենսդրությամբ աշխատանքի պայմանների փոփոխման, գործատուի նախաձեռնությամբ աշխատանքային պայմանագիրը դադարեցնելու կամ աշխատանքային պայմանագիրը լուծելու հետ կապված վեճերով աշխատողին տրված ` համապատասխան հրամանը (փաստաթուղթ) ստանալու օրվանից հետո մեկամսյա ժամկետում դատարան դիմելու իրավունք: Վերը նշված որոշմամբ ՀՀ վճռաբեկ դատարանը գտել է, որ ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 265 հոդվածով սահմանված աշխատանքային վեճերով դատարան դիմելու մեկամսյա ժամկետը ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 332 հոդվածի իմաստով հայցային վաղեմության ժամկետ չի կարող համարվել, քանի որ այն, ըստ էության, սահմանում է դատարան դիմելու իրավունքի իրականացման ժամկետ: Իսկ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 332 հոդվածով սահմանված հայցային վաղեմության ժամկետն ընդամենը այնպիսի ժամկետ է, որի ընթացքում հայցվորը կարող է ակնկալել իր իրավունքների դատական պաշտպանություն: Այդ ժամկետը չի սահմանափակում դատարան դիմելու հայցվորի իրավունքը: ՀՀ վճռաբեկ դատարանը նշել է, որ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի սահմանված հայցային վաղեմությունը կարող է կիրառել միայն պատասխանողի համապատասխան միջնորդության հիման վրա, մինչդեռ աշխատանքային վեճերով դատարան դիմելու աշխատանքային օրենսգրքով սահմանված մեկամսյա ժամկետը գործում է ուղղակիորեն, անկախ պատասխանողի կողմից միջնորդություն ներկայացված լինելու հանգամանքից, և այդ ժամկետի բացթողումը հայցադիմումի ընդունումը մերժելու կամ գործի վարույթը կարճելու անվերապահ հիմք է հանդիսանում: Փաստորեն, Հ Կարապետյանի կողմից վիճելի հրամանն ի սկզբանե վիճարկվել է ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 265 հոդվածով դատարան դիմելու համար օրենքով սահմանված մեկամսյա ժամկետի ավարտից հետո: Այսինքն, մինչև ժամկետի բացթողման պատճառ հանդիսացող հանգամանքների առաջանալը, հայցվորն արդեն բաց էր թողել դատարան դիմելու` օրենքով սահմանված մեկամսյա ժամկետը, հետևաբար, կորցրել է տվյալ հրամանը դատարանում վիճարկելու իրավական հնարավորությունը: Միաժամանակ, ՀՀ վճռաբեկ դատարանը մեկ այլ` 25.07.2008թ-ի թիվ 3-480 (ՎԴ) գործով արձանագրել է, որ յուրաքանչյուր գործ իր փաստական հանգամանքներով եզակի է և Վճռաբեկ դատարանի և Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի դատական ակտով տրված իրավական մեկնաբանության համապատասխան գործում կիրառելիության հայցը լուծելիս, դատարանները պետք է համադրեն նախադեպային գործի և քննության առարկա գործի էական նշանակություն ունեցող փաստերը: Այսինքն` դատարանը նախադեպային որոշմամբ տրված օրենքի մեկնաբանության` քննվող գործով կիրառելիության հարցը լուծելիս պետք է նախ առանձնացնի այն փաստական հանգամանքները, որոնք էական նշանակություն են ունեցել նախադեպային որոշման կայացման համար և այնուհետև դրանք համադրի քննվող քաղաքացիական գործի փաստական հանգամանքների հետ, որոշելով դրանց նույնական լինելու կամ չլինելու հարցը: ՀՀ վճռաբեկ դատարանը 25.07.2008թ.-ի թիվ 3-480 (ՎԴ) գործով կայացված որոշման վերլուծությունից հետևում է, որ դատարանի վարույթում առկա քաղաքացիական գործով նույնական փաստական հանգամանքների առկայությունը բավարար հիմք է նույն` ՀՀ վճռաբեկ դատարանի կողմից գործով արտահայտած դիրքորոշումը պնդելու համար (հայցը բավարարելու , մերժելու կամ գործի վարույթը կարճելու): Տվյալ դեպքում, դատարանի վարույթում գտնվող սույն գործի էական նշանակություն ունեցող փաստական հանգամանքները համադրելով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի թիվ 3-608/ՎԴ քաղաքացիական գործով 30.03.2007թ-ին կայացված նախադեպային գործի էական նշանակություն ունեցող փաստական հանգամանքների հետ ` դատարանը հարկ է համարում արձանագրել, որ նշված նախադեպային գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի համար էական նշանակություն ունեցող փաստական հանգամանք է համարվել այն, որ Հերիքնազ Կարապետյանն աշխատանքից ազատվել է տնօրենի 01.07.2005 թվականի հրամանով: Նշված համանը Հերիքնազ Կարապետյանը ստացել է 07.07.2005 թվականին, մինչդեռ իր իրավունքների պաշտպանության հայցով դատարան դիմել է 27.11.2005 թվականին, այսինքն` 01.07.2005 թվականի հրամանը ստանալուց չորս ամիս հետո` բաց թողնելով ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքով սահմանված` դատարան դիմելու վաղեմության ժամկետը: Իսկ քննվող գործի էական նշանակություն ունեցող փաստական հանգամանքներից պարզվել է, որ Ռուբեն Սանոյանն ազատվել է պատասխանող ընկերության 31.03.2009 թվականի հրամանով (հիմք` գործում առկա հրամանը): Նշված հրամանը, ըստ Ռուբեն Սանոյանի` ՀՀ աշխատանքի պետական տեսչությանն ուղղված 05.06.2009 թվականի դիմումի, վերջինս ստացել և աշխատանքից ազատվելու վերաբերյալ տեղեկացվել է 2009 թվականի մայիս ամսվա 26-ին (հիմք` պատասխանող ընկերության ներկայացուցիչ Կ.Թունյանի հարցմամբ մյուս փաստաթղթերի հետ միասին ՀՀ աշխատանքի պետական տեսչության կողմից վերջինիս ուղարկված Ռուբեն Սանոյանի դիմումը), մինչդեռ իր իրավունքների պաշտպանության` հրամանն անվավեր ճանաչելու հայցով (հայցապահանջի ավելացմամբ) Ռուբեն Սանոյանը դատարան դիմել է միայն 2009 թվականի հոկտեմբերի 09-ին (հիմք` հայցապահանջի ավելացման վրա առկա մուտքի ամսաթիվը), այսինքն չորս ամիս և ավելի ժամկետից հետո` բաց թողնելով ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքով սահմանված դատարան դիմելու հրամանը վիճարկելու վաղեմության ժամկետը: Նախադեպային որոշման կայացման համար էական նշանակություն ունեցող փաստական հանգամանքների և այնուհետև քննվող քաղաքացիական գործի փաստական հանգամանքների վերոգրյալ համադրման արդյունքից պարզ է, որ դրանք նույնն են, ուստի այս պարագայում ՀՀ վճռաբեկ դատարանի կողմից նույնատիպ փաստական հանգամանքների հիման վրա կայացրած նախադեպային որոշման մեջ ՀՀ վճռաբեկ դատարանի կողմից արտահայտած դիրքորոշումն առաջին ատյանի դատարանի համար պարտադիր է նույնանման փաստական հանգամանքներ ունեցող սույն գործի քննության ժամանակ նմանատիպ դիրքորոշում արտահայտելու համար, իսկ ՀՀ վճռաբեկ դատարանը թիվ 3-608/ՎԴ նախադեպային քաղաքացիական գործով 30.03.2007 թվականին կայացրած որոշմամբ արձանագրել է, որ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքով սահմանաված հայցային վաղեմությունը կարող է կիրառել միայն պատասխանողի համապատասխան միջնորդության հիման վրա, մինչդեռ աշխատանքային վեճերով դատարան դիմելու` աշխատանքային օրենսգրքով սահմանված մեկամսյա ժամկետը գործում է ուղղակիորեն, անկախ պատասխանողի կողմից միջնորդություն ներկայացված լինելու հանգամանքից, և այդ ժամկետի բացթողումը հայցադիմումի ընդունումը մերժելու կամ գործի վարույթը կարճելու անվերապահ հիմք է հանդիսանում, այն էլ այն դեպքում , երբ սույն գործով պատասխանողը նույնպես անվերապահորեն պահանջել է կիրառել օրենքի տվյալ սահմանափակումը: Փաստորեն Ռուբեն Սանոյանի կեղմից վիճելի հրամանն ի սկզբանե վիճարկվել է ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 265 հոդվածով դատարան դիմելու համար օրենքով սահմանված մեկամսյա ժամկետի ավարտից հետո: Այսինքն` մինչև ժամկետի բացթողման պատճառ հանդիսացող հանգամանքների առաջանալը, հայցվոր Ռուբեն Սանոյանն արդեն բաց էր թողել դատարան դիմելու` օրենքով սահմանված մեկամսյա ժամկետը, հետևաբար, կորցրել է տվյալ հրամանը դատարանում վիճարկելու իրավական հնարավորությունը: Պետք է ընդգծել, որ Ռուբեն Սանոյանի` ՀՀ աշխատանքի պետական տեսչությանն ուղղված 05.06.2009 թվականի դիմումի ուսումնասիրությունից և դրա բովանդակությունից հերքվում են հայցվոր կողմի փաստարկները` կապված հրամանի վերաբերյալ միայն այն դատարան ներկայացնելու պահից տեղեկանալու վերաբերյալ, քանի որ ՀՀ աշխատանքի պետական տեսչություն հայցվորը դիմել էր հենց այդ հրամանի անօրինականության վերաբերյալ փաստարկներով և բողոքով` հստակ նշելով , որ այդ հրամանում նշված բոլոր աշխատակիցները 31.03.2009 թվականի հրամանի մասին տեղեկացվել են 2009 թվականի մայիսի 26-ին, իսկ այդ աշխատակիցների ցանկում էր նաև հենց ինքը` հայցվոր Ռուբեն Սանոյանը: Ինչ վերաբերում է այն հանգամանքին, որ հրամանը չի կարող օրինական լինել, ապա այս փաստարկի վերաբերյալ դատարանը կարևորում է ընդգծել, որ մեկ ամսվա ընթացքում հրամանը դատական կարգով վիճարկելու վերաբերյալ օրենսդրի պահանջի իրավական նպատակը կայանում է հենց նրանում, որ աշխատողը, որը գտնում է, որ իր իրավունքները խախտվել են գործատուի կողմից արձակված և, իր կարծիքով, անհիմն և ապօրինի հրամանով, հնարավորություն ունենա այդ ապօրինի ու անհիմն հրամանը վիճարկել դատական կարգով, ուստի հայցվորը ոչ թե պետք է մտածեր և համարեր հրամանն անհիմն, այլ պետք է օրենքով սահմանված ժամկետային սահմանափակման մեջ տեղավորվելով` դատական կարգով օրենքի պահանջներից ելնելով հաստատեր իր մտածածն ու կարծիքը և միայն այդ դեպքում` օրինական ուժի մեջ մտած դատական ակտով հրամանի անվավերությունը հաստատվելուց հետո` կարող էր աշխատանքի չայցելել և գործատուից պահանջել հարկադիր պարապուրդի դիմաց աշխատավարձի վճարում` որպես անհիմն և անվավեր հրամանի հիմքով իրեն ապօրինի աշխատանքից ազատելու և հարկադրված չաշխատելու դիմաց հատուցում: Իսկ ինչ վերաբերում է հայցվորի` ՀՀ աշխատանքի պետական տեսչությանն ուղղված 05.06.2009 թվականի դիմումում նշված այն փաստարկներին, որ հրամանին իրեն տեղյակ է պահվել ոչ պաշտոնական ճանապարհով, ապա այս առումով դատարանն ընդգծում է, որ ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 265 հոդվածի 1-ին մասի վերլուծությունից հետևում է, որ օրենսդիրն էական նշանակություն չի տալիս այն փաստին, թե ումից և ինչպես պետք է ստացվի հրամանը և այս հոդվածում արտացոլված իրավական պահանջում օրենսդիրն էական է համարում միայն հետևյալ փաստերի առկայությունը. - հրամանը ստանալու և դրա մասին տեղեկանալու փաստը, - հրամանը ստանալու և դրա մասին տեղեկանալու պահը, - հրամանը ստանալու պահից սկսած հաշվարկվող մեկամսյա ժամկետի պահպանումը: Ավելին` ՀՀ Աշխատանքային օրենսգրքի դրույթների վերլուծությունից հետևում է, որ օրենսդիրը որևիցե մեկին չի պարտավորեցնում տրամադրել և որևիցե մեկին չի պարտավորեցնում այս կամ այն ձևով և կարգով (օրինակ` պաշտոնական կարգով) հրամանը ստանալու և հանձնելու ընթացակարգի պահպանում, քանի որ հրամանի առկայությունն ու հրամանի հիմքով աշխատանքից ազատվելու և պայմանագիրը լուծելու փաստն արդեն իսկ դրսևորվում է սկսած հրամանին ծանոթանալու և աշխատանքից այդ հիմքով ազատվելու մասին տեղեկանալու պահին, ու հենց այդ պահից սկսած անձը, ում իրավունքները, իր կարծիքով, հրամանով խախտվել են, օրենքով սահմանված մեկամսյա ժամկետում պետք է դիմեր դատարան` իր կարծիքով խախտված իրավունքները վերականգնելու հայցապահանջով, իսկ գործատուի հրամանի հետ չհամաձայնվելու դեպքում` մեկամսյա ժամկետում հայցվորը որևէ կերպ զրկված չէր այն դատական կարգով վիճարկելու հնարավորությունից: Բացի այդ, դատարանն արձանագրում է, որ ՀՀ Սահմանադրության 97-րդ հոդվածի համաձայն` արդարադատություն իրականացնելիս դատավորն անկախ է, ենթարկվում է միայն Սահմանադրությանը և օրենքին: Յուրաքանչյուր կոնկրետ դեպքում դատարանը կիրառում է իրավունքի նորմը` ղեկավարվելով դրա բովանդակության սեփական ընկալմամբ: Դատարանի պարտականությունների մեջ է մտնում որոշելը, թե տվյալ գործով ինչ օրենքներ են ենթակա կիրառման և ինչպես պետք է դրանք կիրառվեն: Ընդ որում դատարանները պարտավոր են ղեկավարվել նորմատիվ նյութի սեփական ընկալմամբ (Եվրոպական խորհրդի Նախարարների կոմիտեի 13.10.1994 թվականի թիվ R (94) 12 հանձնարարական, 5-րդ սկզբունք), քանի որ գործում է դատարանի կողմից օրենքի պատշաճ իմացության կանխավարկածը (jura novit curia): Բացի այդ, իրավունքի նորմի բովանդակության կամ դրա մեկնաբանության հարցը գործով ապացուցման առարկայի սահմաններից դուրս է, այն չի հաստատվում ապացույցներով: Իրավունքի նորմի մեկնաբանությունը հատուկ տրամաբանական գործընթաց է, որը նույնական չէ ապացուցման գործընթացին: Կողմերն իրավասու են իրենց իրավական դիրքորոշումներով ազդել դատարանի կարծիքի ձևավորման վրա, սակայն օրենքի կիրառումը, ինչն օրենքի մեկնաբանության հետևանք է, վեջին հաշվով դատարանի մենաշնորհն է: Փաստորեն, հրամանը դատարանում վիճարկելու իրավական հնարավորության բացակայության պայմաններում բացակայում է նաև ` ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 265 հոդվածի 1-ին մասով սահմանված` աշխատողի օգտին գործատուից միջին աշխատավարձը` հարկադիր պարապուրդի ամբողջ ժամանակահատվածի համար գանձելու պահանջով հանդես գալու իրավական հնարավորությունը: ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 109 հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` դատարանը կարճում է գործի վարույթը, եթե վեճը ենթակա չէ դատարանում քննության: Տվյալ դեպքում ժամկետի բացթողման հիմքով հայցվորի` հրամանի հիմքով աշխատանքային պայմանագրի լուծմամբ իր խախտված իրավունքները վերականգնելու պահանջի մասով քաղաքացիական գործի վարույթը ենթակա է կարճման` այն դատարանում քննության ենթակա չլինելու հիմքով, որպիսի հիմքով դատարանը հայցվորի կողմից նշված հրամանի այս կամ այն դրույթն օրենքի պահանջներին չհամապատասխանելու վերաբերյալ դիրքորոշումն իրավական գնահատականի և ըստ էության քննության արժանացնելու իրավասություն չունի: Վերոգրյալը հիմք ընդունելով` դատարանը չի անդրադառնում գործով աշխատանքային պայմանագիրը լուծելու հետ համաձայն չլինելու պահանջի վերաբերյալ հայցվոր և պատասխանող կողմերի վկայակոչված փաստարկներին և գտնում է, որ ըստ հայցի Ռուբեն Սանոյնի ընդդեմ ՍՊ ընկերության` Ռուբեն Սանոյանի մասով աշխատանքից ազատելու մասին հրամանն անվավեր ճանաչելու պահանջի մասով քաղաքացիական գործի վարույթը պետք է կարճել: Քննության առնելով Ռուբեն Սանոյանի ընդդեմ ՍՊ ընկերության որպես չվճարված աշխատավարձ և անաշխատունակության նպաստ 10.969.233 ՀՀ դրամ գումարի բռնագանձման, այդ գումարի նկատմամբ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411 հոդվածով սահմանված կարգով տոկոսների գումարը բռնագանձելու պահանջների մասին հայցապահանջը` դատարանը գտնում է, որ այդ մասով հայցը ենթակա է բավարարման մասնակի` ելնելով ներքոհիշյալ պատճառաբանություններից. ՀՀ Սահմանադրության 32 հոդվածն ամրագրում է, որ յուրաքանչյուր ոք ունի աշխատանքի ընտրության իրավունք: Յուրաքանչյուր աշխտատող ունի արդարացի և օրենքով սահմանված նվազագույն ոչ ցածր աշխատավարձի, ինչպես նաև անվտանգության ու հիգիենայի պահանջները բավարարող աշխատանքային պայմանների իրավունք: Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրի 23 հոդվածի 1-ին մասն ամրագրում է, որ յուրաքանչյուր ոք աշխատանքի, աշխատանքի ազատ ընտրության, արդարացի և նպաստավոր աշխատանքային պայմանների և գործազրկությունից պաշտպանվելու իրավունք ունի, իսկ նույն հոդվածի 2-րդ մասով սահմանաված է, որ յուրաքանչյուր ոք, առանց որևէ խտրականության, հավասար աշխատանքի դիմաց հավասար վարձատրության իրավունք ունի: ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1-ին հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն` ընտանեկան, աշխատանքային, բնական պաշարների օգտագործման ու շրջակա միջավայրի պահպանության հարաբերությունները կարգավորվում են քաղաքացիական օրենսդրությամբ և այլ իրավական ակտերով, եթե այլ բան նախատեսված չէ ընտանեկան, աշխատանքային, հողային, բնապահպանման և այլ հատուկ օրենսդրությամբ: ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 4-րդ հոդվածը սահմանում է, որ Հայաստանի Հանրապետության աշխատանքային օրենսդրությունը կարգավորվում է Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ, սույն օրենսգրքով, այլ օրենքներով և աշխատանքային իրավունքի նորմեր պարունակող` Հայաստանի Հանրապետության Նախագահի հրամանագրերով և կարգադրություններով, Հայաստանի Հանրապետության կառավարության և Հայաստանի Հանրապետության վարչապետի որոշումներով: Նույն օրենսգրքի 38 հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` աշխատանքային իրավունքների պաշտպանությունը, Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքով սահմանված գործերի ենթակայությանը համապատասխան, իրականացնում է դատարանը: Նույն օրենսգրքի 264 հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` աշխատանքային վեճերը ենթակա են քննության դատական կարգով` Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքով սահմանված կարգով: ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 14 հոդվածը սահմանում է, որ աշխատողի և գործատուի միջև աշխատանքային հարաբերությունները ծագում են աշխատանքային օրենսդրությամբ և աշխատանքային իրավունքի նորմեր պարունակող այլ նորմատիվ իրավական ակտերով սահմանված կարգով կնքված աշխատանքային պայմանագրի հիման վրա: ՀՀ օրենքի 1-ին հոդվածի համաձայն` աշխատավարձը գործատուների կողմից աշխատողներին նրանց կատարած աշխատանքի դիմաց դրամական կամ ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանված այլ ձևերով կատարվող վճարումն է: ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 178 հոդվածը սահմանում է, որ աշխատավարձն աշխատանքային պայմանագրով նախատեսված աշխատանքները կատարելու դիմաց աշխատողին վճարվող հատուցումն է: Տղամարդկանց և կանանց միևնույն կամ համարժեք աշխատանքի դիմաց վճարվում է նույն չափով աշխատավարձ: Աշխատավարձը ներառում է հիմնական աշխատավարձը և գործատուի կողմից աշխատողին իր կատարած աշխատանքի դիմաց ցանկացած եղանակով տրված լրացուցիչ վարձատրությունը: Աշխատողի աշխատավարձը կախված է աշխատանքի քանակից և որակից, կազմակերպության գործունեության արդյունքներից և աշխատանքի շուկայում աշխատանքի պահանջարկից: Աշխատավարձի վճարումն իրականացվում է Հայաստանի Հանրապետության փողով (արժույթով)` Հայաստանի Հանրապետության դրամով: ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 192 հոդվածի համաձայն` աշխատավարձը յուրաքանչյուր ամիս հաշվարկվում և աշխատանքային օրերին վճարվում է աշխատողին առնվազն մեկ անգամ`մինչև հաջորդ ամսվա 15-ը: Գործատուն կարող է ամսական աշխատավարձ վճարել մեկ անգամից ավելի պարբերականությամբ: Նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` աշխատավարձի վճարումը պարտավորագրերով և արժեթղթերով արգելվում է, բացառությամբ օրենքով նախատեսված դեպքերի: Աշխատավարձը կարող է վճարվել բանկային վկայագրով, չեկերով կամ աշխատողի նշած բանկային հաշվին դրամական փոխանցումով: ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 193 հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` գործատուն բոլոր աշխատողներին աշխատավարձը վճարելիս պետք է ներկայացնի հաշվարկային թերթիկներ, իսկ 2-րդ մասը սահմանում է, որ հաշվարկային թերթիկում նշվում են հաշվարկված, աշախատողին վճարված և պահված գումարները: ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 194 հոդվածի համաձայն` սույն օրենսգրքի 105-րդ հոդվածի 3-րդ մասով նախատեսված դեպքում աշխատանքի վարձատրության նոր պայմաններ սահմանելիս գործատուն այդ մասին գրավոր ձևով պետք է ծանուցի աշխատողին ոչ ուշ, քան մեկ ամիս առաջ` մինչև նոր պայմանների ուժի մեջ մտնելը: ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 105 հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն` առանց աշխատողի գրավոր համաձայնության աշխատանքի վարձատրության պայմանները գործատուն կարող է փոփոխել միայն օրենքով կամ կոլեկտիվ պայմանագրով աշխատանքի վարձատրության պայմանների փոփոխության դեպքում: ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 47 հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` գործով ապացույցներ են ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքով և այլ օրենքներով նախատեսված կարգով ձեռք բերված տեղեկությունները, որոնց հիման վրա դատարանը պարզում է գործին մասնակցող անձանց պահանջները և առարկությունները հիմնավորող, ինչպես նաև վեճի լուծման համար նշանակություն ունեցող այլ հանգամանքների առկայությունը կամ բացակայությունը, իսկ նույն օրենսգրքի 48 հոդվածի 1-ին մասը հստակ սահմանում է, որ գործին մասնակցող յուրաքանչյուր անձ պետք է ապացուցի իր վկայակոչած փաստերը, նույն հոդվածի 2-րդ կետի համաձայն` գործի լուծման համար էական նշանակություն ունեցող ապացուցման ենթակա փաստերը որոշում է դատարանը` գործին մասնակցող անձանց պահանջների և առարկությունների հիման վրա: Տվյալ դեպքում, աշխատավարձի գումարի վերաբերյալ ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանված վերոգրյալ նորմերը կարող են կիրառվել միայն օրենքով սահմանված կարգով աշխատանքային հարաբերությունների առկայության պայմաններում, այնինչ գործով հաստատվել է, որ կողմերի միջև աշխատանքային հարաբերությունների ծագման և շարունակման հիմք հանդիսացող 01.06.2006 թվականին կնքված աշխատանքային պայմանագիրն արդեն իսկ գործատուի` պատասխանող ՍՊ ընկերության տնօրենի 31.03.2009 թվականի որոշմամբ լուծվել է` ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 113 հոդվածի 1-ին մասի 6-րդ կետով սահմանված կարգով, իսկ օրենքով սահմանված ժամկետում հայցվորը տվյալ հրամանը չի վիճարկել, ինչը նշանակում է, որ տվյալ հրամանի արձակման պահից հայցվոր Ռուբեն Սանոյանն արդեն իսկ պատասխանող ընկերության աշխատողը չէր, ուստի 2009 թվականի ապրիլ, մայիս, հունիս, հուլիս, օգոստոս և սեպտեմբեր ամիսների աշխատավարձի գումարների պահանջը դատարանն անհիմն է համարում` այդ ընթացքում կողմերի միջև օրենքով սահմանված կարգով հաստատված աշխատանքային հարաբերությունների` փոխադարձ իրավունքների և պարտավորությունների բացակայության և արդեն իսկ 31.03.2009 թվականի հրամանի ուժով դադարեցված լինելու հիմքով: Ավելին` դատաքննության ընթացքում հաստատվել է, որ հայցվորը 2009 թվականի մարտ ամսից աշխատանքի երբեք չի այցելել, որպիսի պայմաններում կատարված աշխատանքի դիմաց որպես դրամական հատուցում` աշխատավարձ պահանջելու իրավունք աշխատողը չունի, իսկ նման պայմաններում, աշխատավարձ վճարելու պարտավորություն չունի նաև գործատուն (մանրամասն ներքևում): Ինչ վերաբերում է 2008 թվականի սեպտեմբերից մինչև նույն թվականի դեկտեմբեր ամիսն ընկած ժամանակահատվածում ընդհանուր 3.769.233 ՀՀ դրամ գումարի չափով աշխատավարձ ու անաշխատունակության նպաստ չվճարելու և այն պատասխանողից բռնագանձելու պահանջին, ապա այդ մասով հայցվորի պահանջը հիմնավոր է , քանի որ. - նախ` այդ պարտքի առկայությունը հաստատվում է ՍՊ ընկերության տնօրենի և գլխավոր հաշվապահի կողմից 19.01.2009 թվականին տրված տեղեկանքով, որով պատասխանող ընկերությունը հենց ինքն է ընդունել այդ ժամանակահատվածի համար աշխատավարձ վճարելու իր պարտավորությունը, - երրորդ` ՓԲ ընկերության կողմից 21.12.2009 թվականինց հետո այլևս գումարներ չեն մուտքագրվել: Դատարանը կարևորում է ընդգծել, որ ՀՀ աշխատանքային օրենսդրությամբ սահմանված վերոգրյալ հոդվածների վերլուծությունից հետևում է, որ Հայաստանի Հանրապետության յուրաքանչյուր աշխատող ունի իր կատարված աշխատանքի համար աշխատավարձ ստանալու իրավունք: Աշխատավարձի վճարման օրվանից աշխատողի մոտ ծագում է գործատուից այն պահանջելու իրավունք: Այսինքն` աշխատավարձի վճարման համար սահմանված ժամկետից դրա (աշխատավարձի գումարի) նկատմամբ ծագում է աշխատողի սեփականության իրավունքը (սույն իրավական խնդրի վերաբերյալ նմանատիպ դիրքորոշում է հայտնել նաև ՀՀ սահմանադրական դատարանը` 04.10.2006 թվականի թիվ ՍԴՈ-649 որոշմամբ): Դատարան ներկայացված հայցադիմումում հայցվորը նշել է, որ իրեն չի վճարվել ընկերությունում աշխատած նաև 2009 թվականի հունվար, փետրվար և մարտ ամիսների համապատասխան ժամանակահատվածի համար սահմանված աշխատավարձը, ուստի, այս պարագայում, դատարանը գործի լուծման համար էական նշանակություն ունեցող և ապացուցման ենթակա փաստ է համարում նախ և առաջ աշխատավարձը հայցվորին վճարման ենթակա լինելու փաստը, հետո նոր` այն վճարված լինելու փաստերի պարզումը: Դատարան ներկայացված հայցադիմումում հայցվորը նշել է, որ իրեն չի վճարվել ընկերությունում աշխատած նաև 2009 թվականի հունվար, փետրվար և մարտ ամիսների համապատասխան ժամանակահատվածի համար սահմանված աշխատավարձը, ուստի, այս պարագայում, դատարանը գործի լուծման համար էական նշանակություն ունեցող և ապացուցման ենթակա փաստ է համարում նախ և առաջ աշխատավարձը հայցվորին վճարման ենթակա լինելու փաստը, հետո նոր` այն վճարված լինելու փաստերի պարզումը: Տվյալ դեպքում, ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 178 հոդվածի և ՀՀ օրենքի 1-ին հոդվածի վերլուծությունից հետևում է, որ օրենսդիրը սահմանում է աշխատավարձի վճարման գործատուի պարտավորություն, եթե միայն աշխատողը կատարում է որոշակի աշխատանք, այդ իսկ պատճառով աշխատավարձը` դա կատարված աշխատանքի դիմաց դրամական հատուցումն է, իսկ ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 178 հոդվածի 4-րդ մասով օրենսդիրը հստակ նշել է, որ աշխատողի աշխատավարձը կախված է աշխատանքի քանակից և որակից, կազմակերպության գործունեության արդյունքներից և աշխատանքի շուկայում աշխատանքի պահանջարկից, ինչը նշանակում է, որ որպեսզի որոշվի աշխատավարձի այս կամ այն չափի գումարը, ապա պետք է նախ և առաջ հաստատվի, որ աշխատողը կատարել է որոշակի քանակի և որակի աշխատանք, այնինչ գործի փաստերով հաստատվում է, որ հայցվոր Ռուբեն Սանոյանը 2009 թվականինց պարբերաբար չի ներկայացել աշխատանքի, ուստի աշխատանք չկատարելով` վերջինիս չի կարող տրամադրվել աշխատավարձ` արտահայտված չկատարված աշխատանքի դիմաց որոշակի դրամական հատուցման չափով: Ինչ վերաբերում է հայցվոր կողմի այն պնդումներին, որ գործատուն երբևէ կարգապահական տույժի իրեն չի ենթարկել` աշխատանքի չներկայանալու հիմքով, ապա դատարանը կարևորում է ընդգծել ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 215 հոդվածի 2-րդ մասը, համաձայն որի` աշխատանքային կարգապահությունը խախտող աշխատողների նկատմամբ կարող են կիրառվել կարգապահական ներգործության միջոցներ, իսկ նույն օրենսգրքի 223 հոդվածի 1-ին մասով նույնպես սահմանվում է, որ աշխատանքային կարգապահությունը խախտելու համար կարող են կիրառվել կարգապահական տույժեր, ուստի կարգապահական տույժի ենթարկելու օրենսդրությամբ սահմանված վարքագծի կանոնը կրում է զուտ դիսպոզիտիվ բնույթ և դա գործատուի իրավունքն է, այլ ոչ` պարտավորությունը, ուստի գործատուն որևէ կերպ պարտավորված չէր աշխատողին` աշխատանքի չներկայանալու հիմքով ենթարկել կարգապահական տույժի, այդ իսկ պատճառով օգտվելով ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 113 հոդվածի 1-ին մասի 6-րդ կետով Ռուբեն Սանոյանին 31.03.2009 թվականի հրամանով ազատել է աշխատանքից: Վերոգրյալներից հետևում է, որ հայցվորը որևէ թույլատրելի և վերաբերելի ապացույցի միջոցով դատաքննության ընթացքում չի հաստատել իր կողմից վկայակոչված այն փաստերը, որ ինքն իրականում 2009 թվականի հունվարից մինչև մարտի 31-ը ներառյալ փաստացի աշխատել է, այնինչ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 48 հոդվածի 1-ին մասի հիմքով` այդ փաստի ապացուցման բեռը կրում է հայցվոր կողմը, քանի որ հենց ինքն է վկայակոչել այդ փաստը, իսկ աշխատանքի չայցելելու և այդ հիմքով որպես աշխատավարձ դրամական հատուցում չվճարվելու փաստի առկայության պայմաններում արդեն իսկ էական չէ աշխատավարձը վճարված (այս կամ այն չափով) կամ չվճարված լինելու փաստի պարզաբանումը: Քննարկելով հայցվորի` ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411 հոդվածով սահմանված կարգով տոկոսները մինչև պարտավորության ամբողջական կատարումը հաշվեգրելու և պատասխանողից բռնագանձելու պահանջը` դատարանը գտնում է, որ այն ենթակա է բավարարման` ներքոհիշյալ պատճառաբանություններով. ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 411 հոդվածի համաձայն` ուրիշի դրամական միջոցներն ապօրինի պահելու, դրանք վերադարձնելուց խուսափելու, վճարման այլ կետանցով դրանք օգտագործելու, կամ այլ անձի հաշվին անհիմն ստանալու կամ խնայելու դեպքերում այդ գումարին վճարվում են տոկոսներ: Տոկոսները հաշվարկվում են կետանցի օրվանից մինչև պարտավորության դադարման օրը` ըստ համապատասխան ժամանակահատվածների համար Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկի սահմանված բանկային տոկոսի հաշվարկային դրույքների: Սույն կետով նախատեսված կարգը գործում է, եթե վնասի հատուցման կամ տոկոսի այլ չափ նախատեսված չէ օրենքով կամ պայմանագրով: Եթե օրենքով կամ պայմանագրով վնասի հատուցման կամ տոկոսի այլ չափ նախատեսված է որոշակի ժամանակահատվածի համար, ապա սույն կետով նախատեսված կարգը չի գործում միայն տվյալ ժամանակահատվածում: Սույն կետով նախատեսված տոկոսները չեն հաշվարկվում սույն օրենսգրքի 369-րդ հոդվածով հաշվարկված տուժանքի, 410-րդ հոդվածով հաշվարկված վնասների և տուժանքի և սույն հոդվածի 3-րդ կետով հաշվարկված տոկոսների նկատմամբ, եթե օրենքով այլ բան նախատեսված չէ: Նույն հոդվածի 4-րդ մասը սահմանում է, որ ուրիշի միջոցներից օգտվելու համար տոկոսները գանձվում են մինչև այդ միջոցների գումարը պարտատիրոջը վճարելու օրը, եթե տոկոսների հաշվեգրման ավելի կարճ ժամկետ սահմանված չէ: ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 198 հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` եթե գործատուի մեղքով աշխատավարձը և դրա հավասարեցված այլ վճարումներ կատարվում են սահմանված ժամկետների խախտումով, ապա գործատուն աշխատողին օրենքով սահմանված չափերով և կարգով վճարում է տուժանք: ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 369 հոդվածի համաձայն` տուժանք (տուգանք, տույժ) է համարվում օրենքով կամ պայմանագրով որոշված այն դրամական գումարը, որը պարտապանը պարտավոր է վճարել պարտատիրոջը`պարտավորությունը չկատարելու կամ անպատշաճ կատարելու դեպքում` ներառյալ կետանցման դեպքում: Տուժանք վճարելու պահանջով պարտատերը պարտավոր չէ ապացուցել, որ իրեն վնաս է պատճառվել: Նույն հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` տուժանքով ապահովվում է միայն իրական պահանջը, իսկ 3-րդ մասը սահմանում է, որ պարտատերն իրավունք չունի պահանջել վճարելու տուժանք, եթե պարտապանը պատասխանատվություն չի կրում պարտավորությունը չկատարելու կամ անպատշաճ կատարելու համար: ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 371 հոդվածի 1-ին մասի համաձայն պարտատերն իրավունք ունի պահանջել վճարելու օրենքով սահմանված տուժանքը (օրինական տուժանքը), անկախ այն բանից, կողմերի համաձայնությամբ նախատեսված է այն վճարելու պարտականություն, թե± ոչ: ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1-ին հոդվածի 4-րդ մասով սահմանված է, որ ընտանեկան, աշխատանքային, բնական պաշարների օգտագործման ու շրջակա միջավայրի պահպանության հարաբերությունները կարգավորվում են քաղաքացիական օրենսդրությամբ և այլ իրավական ակտերով, եթե այլ բան նախատեսված չէ ընտանեկան, աշխատանքային հողային, բնապահպան և այլ հատուկ օրենսդրությամբ: Տվյալ դեպքում, հայցվորի կողմից ներկայացվել է ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411 հոդվածով սահմանված կարգով չվճարված աշխատավարձի նկատմամբ հաշվեգրվող տոկոսների բռնագանձման պահանջ, ուստի հայցվորի նման պահանջը քննելով վերոգրյալ հոդվածների համադրման և դրանց վերլուծության արդյունքում կատարված եզրահանգման լույսի ներքո` դատարանն ընդգծում է, որ սահմանված կարգով և ժամկետներում աշխատողին աշխատանքի վարձատրության գործատուի` պատասխանողի չկատարման կամ ոչ պատշաճ կատարման դեպքում վճարման ենթակա տուժանքի չափի և վճարման կարգի վերաբերյալ կանոններ ՀՀ աշխատանքային օրենսդրությամբ սահմանված չեն, հետևաբար այդ իրավահարաբերությունների կարգավորման նկատմամբ պետք է կիրառվեն ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի համապատասխան դրույթներ` ելնելով ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1-ին հոդվածի 4-րդ մասի պահանջներից: Ավելին` ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411 հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ պարբերության վերլուծությունից հետևում է, որ տվյալ հոդվածով նախատեսված կարգը գործում է, եթե վնասի հատուցման կամ տոկոսի այլ չափ նախատեսված չէ օրենքով կամ պայմանագրով , այսինքն` օրենքով և պայմանագրով նախատեսված վնասի կամ տոկոսի այլ կարգի բացակայության պայմաններում է միայն հաշվարկվում հոդվածով սահմանված տոկոսները, իսկ նման պարագայում նման վնասի կամ տոկոսի չափ օրենքով և պայմանագրով նախատեսված չէ: Հիմք ընդունելով վերոգրյալը` դատարանը գտնում է, որ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411 հոդվածի պահանջը հիմնավոր է, քանի որ ՀՀ քաղաքացաիական օրենսգրքի 411 հոդվածի իմաստով պատասխանողն ապօրինի պահել է հայցվորի դրամական միջոցները` աշխատավարձի և անաշխատունակության նպաստի չվճարված մասը, որը հանդիսանում է վերջինիս սեփականությունը, իսկ կողմերի միջև կնքված` աշխատանքի վարձատրության չափն ու պայմանները սահմանող պայմանագրով և իրավական այլ ակտերով աշխատավարձի չվճարման համար տոկոսների այլ չափ սահմանված չլինելու պայմաններում, պատասխանող ընկերությունն աշխատավարձը պակաս չվճարելու կամ ուշ վճարելու դեպքում պարտավոր է վճարել ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411 հոդվածով նախատեսված տոկոսները, որը պետք է հաշվարկվի չվճարված և դատարանի կողմից որպես հիմնավոր պահանջ համարված աշխատավարձի` 3.769.233 ՀՀ դրամ գումարի նկատմամբ`մինչև նույն հոդվածի 4-րդ մասով սահմանված կարգով այդ գումարը հայցվորին վճարելու օրը (աշխատավարձի գումարի նկատմամբ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411 հոդվածով սահմանված տոկոսները հաշվարկելու և բռնագանձելու կիրառման հարցի շուրջ իր հստակ դիրքորոշումն է հայտնել ՀՀ վճռաբեկ դատարանն ըստ հայցի Մամո Ամոյանի ընդդեմ ՓԲ ընկերության` աշխատավարձը և հաշվարկված տոկոսները բռնագանձելու պահանջի մասին գործով 09.11.2007 թ. կայացրած թիվ 3-1603(ՎԴ )/ 2007 թ. որոշմամբ): ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 101 հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն` հայցը մերժելու մասին վճիռ կայացնելու դեպքում հայցի ապահովման միջոցները պահպանվում են մինչև վճռի օրինական ուժի մեջ մտնելը, իսկ հայցը բավարարելու մասին վճիռ կայացվելու դեպքում հայցի ապահովման միջոցները պահպանվում են մինչև վճռի կատարումը: Տվյալ պարագայում, քանի որ հայցի ապահովման միջոց կիրառելու նպատակով ՀՀ Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի 17.12.2009 որոշմամբ վերացվել են նախկինում կայացված` 29.05.2009 թվականի որոշումը և հայցի ապահովման նպատակով հայցագնի` 10.969.233 ՀՀ դրամ գումարի չափով արգելանք է դրվել միայն ՍՊ ընկերությանը սեփականության իրավունքով պատկանող 4.7, 2001 թվականի արտադրության և 2.7L 2007 թվականի արտադրության ավտոմեքենաների վրա, ուստի դատարանը գտնում է, որ հայցապահանջը բավարարված մասով` 3.769.233 ՀՀ դրամ գումարի և դրա նկատմամբ հաշվեգրվող տոկոսների չափով կիրառված հայցի ապահովման միջոցները պետք է պահպանվեն` մինչև վճռի փաստացի կատարումը, իսկ մնացած մասով` հայցի ապահովման միջոցները ենթակա են վերացման` վճիռն օրինական ուժի մեջ մտնելուց անմիջապես հետո: ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 266 հոդվածով սահմանված է, որ աշխատանքային վեճերով դատական ծախսերը կատարվում են օրենքով սահմանված կարգով: Համաձայն ՀՀ օրենքի 22 հոդվածի 1-ին մասի ենթակետի` դատարանում պետական տուրքի վճարումից ազատվում են հայցվորները` աշխատավարձի և դրան հավասարեցված վճարումների հետ կապված այլ գումարների գանձման և աշխատանքային վեճերի վերաբերյալ հայցերով: Համաձայն ՀՀ օրենքի 8-րդ հոդվածի` պետական տուրքի դրույքաչափերը սահմանվում են գնահատման ենթակա գույքի արժեքի կամ օրենքով սահմանված բազային տուրքի նկատմամբ: Նույն օրենքի 9 հոդվածի 1-ին մասի կետով սահմանված կարգով ներկայացված պահանջով հայցադիմումի համար պետական տուրքը կազմում է` գույքային պահանջով` հայցագնի երկու տոկոսի չափով, բայց ոչ պակաս բազային տուրքի 150 տոկոսից, իսկ նույն հոդվածի 1-ին մասի կետով սահմանված կարգով ներկայացված պահանջով հայցադիմումի համար պետական տուրքը կազմում է` ոչ գույքային պահանջով` բազային տուրքի քառապատիկի չափով: ՀՀ դատարանների նախագահների խորհրդի` ՀՀ դատարանների նախագահների խորհրդի 2006 թվականի փետրվարի 21-ի թիվ 94 որոշման մեջ փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին 03.03.2010 թվականի թիվ 125 որոշման 14-րդ կետով սահմանվել է, որ դատարաններում պետական տուրքի վճարումից ազատված սուբյեկտների կողմից հայց ներկայացնելիս` հայցը բավարարելու դեպքում, մյուս կողմից (կողմ, որի օգտին չէ դատական ակտ կայացվել) պետական տուրք գանձվում է հօգուտ պետական բյուջեի: ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 73 հոդվածի համաձայն` դատական ծախսերը գործին մասնակցող անձանց միջև բաշխվում են բավարարված հայցապահանջների չափին համամասնորեն: Քանի որ սույն գործով հայցվորն օրենքի ուղղակի պահանջով ազատված է պետական տուրքի վճարումից, իսկ պատասխանողը` ոչ, և միաժամանակ գործը քննվել է դատարանում ու հայցվորի պահանջը բավարարվել է մասնակի, ուստի ելնելով ՀՀ ԴՆԽ թիվ 125 որոշման պահանջներից` դատարանը գտնում է, որ պատասխանող ՍՊ ընկերությունից հօգուտ ՀՀ պետական բյուջեի 3.769.233 ՀՀ դրամ չվճարված աշխատավարձի բռնագանձման պահանջի մասով պետք է բռնագանձել բավարարված պահանջի 2 տոկոսի չափով գումար` ելնելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 73 հոդվածի պահանջներից և պատասխանողի` օրենքով սահմանված կարգով պետական տուրքի վճարումից ազատված չլինելու հանգամանքից, ինչպես նաև ՀՀ ԴՆԽ թիվ 125 որոշման պահանջներից: Վերոգրյալների հիման վրա և ղեկավարվելով ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 73,109 հոդվածի 1-ին կետով, 124, 130-132 և 140-1401 հոդվածներով` դատարանը
Վ Ճ Ռ Ե Ց
Ռուբեն Սանոյանի ընդդեմ ՍՊ ընկերության` որպես չվճարված աշխատավարձ և անաշխատունակության նպաստ 10.969.233 ՀՀ դրամ գումարի բռնագանձման, այդ գումարի նկատմամբ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411 հոդվածով սահմանված կարգով տոկոսների գումարը բռնագանձելու պահանջների մասին հայցը բավարարել մասնակի, իսկ Ռուբեն Սանոյանի մասով աշխատանքից ազատելու մասին հրամանն անվավեր ճանաչելու պահանջի մասով քաղաքացիական գործի վարույթը կարճել`պահանջի այդ մասով վեճը դատարանում քննության ենթակա չլինելու հիմքով: ՍՊ ընկերությունից հօգուտ Ռուբեն Սանոյանի բռնագանձել 3.769.233 (երեք միլիոն յոթ հարյուր վաթսունինը հազար երկու հարյուր երեսուներեք) ՀՀ դրամ` որպես 2008 թվականի սեպտեմբեր, հոկտեմբեր, նոյեմբեր, դեկտեմբեր ամիսների չվճարված աշխատավարձի և անաշխատունակության նպաստի գումար: ՍՊ ընկերությունից հօգուտ Ռուբեն Սանոյանի բռնագանձել 3.769.233 (երեք միլիոն յոթ հարյուր վաթսունինը հազար երկու հարյուր երեսուներեք) ՀՀ դրամ չվճարված աշխատավարձի գումարի նկատմամբ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411 հոդվածով նախատեսված կարգով հաշվեգրվող տոկոսները` մինչև պարտավորության դադարման օրը` ըստ համապատասխան ժամանակահատվածների համար Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկի սահմանված տոկոսի հաշվարկային դրույքներից: Ռուբեն Սանոյանի ընդդեմ ՍՊ ընկերության` որպես չվճարված աշխատավարձ 2009 թվականի հունվար, փետրվար, մարտ, ապրիլ, մայիս, հունիս, հուլիս, օգոստոս և սեպտեմբեր ամիսների համար չվճարված` 7.200.000 ՀՀ դրամ գումարի բռնագանձման, այդ գումարի նկատմամբ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 411 հոդվածով սահմանված կարգով տոկոսներ հաշվարկելու և հաշվարկված տոկոսագումարի բռնագանձման պահանջների մասին հայցը մերժել` հիմնազուրկ լինելու հիմքով: ՀՀ Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի 17.12.2009 որոշմամբ հայցի ապահովման նպատակով հայցագնի` 10.969.233 ՀՀ դրամ գումարի չափով միայն ՍՊ ընկերության սեփականության իրավունքով պատկանող 4.7, 2001 թվականի արտադրության և 2.7L 2007 թվականի արտադրության ավտոմեքենաների վրա, դրված արգելանքը հայցապահանջը բավարարված մասով` 3.769.233 ՀՀ դրամ գումարի և դրա նկատմամբ հաշվեգրվող տոկոսների չափով կիրառված հայցի ապահովման միջոցները պետք է վերացնել` վճռի փաստացի կատարումից անմիջապես հետո, իսկ մնացած մասով` հայցի ապահովման միջոցները վերացնել` վճիռն օրինական ուժի մեջ մտնելուց անմիջապես հետո: ՍՊ ընկերությունից հօգուտ Հայաստանի Հանրապետության պետական բյուջեի բռնագանձել 75.384.66 (յոթանասուհինգ հազար երեք հարյուր ութսունչորս դրամ և վաթսունվեց լումա) ՀՀ դրամ գումար` որպես չվճարված պետական տուրքի գումար: Պետական տուրքի հարցը` հայցվորից բռնագանձելու մասով, համարել լուծված` հայցվորն օրենքով սահմանված կարգով պետական տուրքի վճարումից ազատված լինելու հիմքով:
Վճիռը կամովին չկատարելու դեպքում այն կկատարվի դատական ակտերի հարկադիր կատարման ծառայության միջոցով` պարտապանի հաշվին: Վճիռն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից մեկ ամիս հետո: Վճիռը կարող է բողոքարկվել միայն վերաքննության կարգով` ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարան` հրապարակման օրվանից մեկամսյա ժամկետում:
ԴԱՏԱՎՈՐ Ա.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ
ԾԱՆՈԹՈՒԹՅՈՒՆ:
Սույն վճիռը` ՀՀ վճռաբեկ դատարանի որոշման կայացման պահից` 22.12.2010 թվականից ստացել է օրինական ուժի մեջ մտած վճռի ուժ:
ԴԱՏԱՎՈՐ` Ա.ՄԵԼՔՈՒՄՅԱՆ
|
